Κλασσικά Εικονογραφημένα: Οι Αθάνατες Ελληνικές Δημιουργίες

Τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» ήταν επιτυχημένη αμερικανική σειρά κόμικς του εκδότη Albert Kanter που είχε στόχο την εκλαΐκευση της λογοτεχνίας για το παιδικό κοινό της Αμερικής. Στην Ελλάδα ήρθαν από τις εκδόσεις «Ατλαντίς» τον Μάρτιο του 1951, με πρώτο τεύχος του «Αθλίους» του Βίκτωρος Ουγκό. Το έγχρωμο περιοδικό κόμικ (αμερικανικού στυλ) ήταν κάτι ολότελα καινούργιο για την Ελλάδα και κάθε τεύχος της σειράς γινόταν ανάρπαστο. Αναμενόμενα, η σειρά δέχτηκε πολλές επικρίσεις από γονείς, δασκάλους ακόμα και από ακαδημαϊκούς (Ευάγγελος Παπανούτσος, Ασημάκης Πανσέληνος) είτε για «εκχυδαϊσμό της λογοτεχνίας» είτε για «αμερικανική πολιτιστική επίθεση». Αυτές οι επικρίσεις πρέπει να έδωσαν στους εκδότες την ιδέα της ελληνικής σειράς, ιστορίες από τη μυθολογία και την ιστορία της Ελλάδας σε κόμικς, ώστε να καθησυχάσουν τους επιφυλακτικούς ως προς τον εκπαιδευτικό και «πατριωτικό» χαρακτήρα της σειράς. Το εγχείρημα 40σέλιδων και 50σέλιδων ιστοριών αποκλειστικά από Έλληνες σεναριογράφους και καλλιτέχνες δεν είχε προηγούμενο στην Ελλάδα, καθώς οι μέχρι στιγμής ιστορίες κόμικς ήταν σε μορφή μονοσέλιδων ή οριζόντιων στριπ και το κοντινότερο αντίστοιχό τους ήταν τα εικονογραφημένα λαϊκά αναγνώσματα όπως τα «Γκαούρ Ταρζάν» και «Μικρός Ήρως». Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι ελάχιστοι από τους δημιουργούς είχαν ήδη ασχοληθεί πρωτύτερα με τα κόμικς! Οι σεναριογράφοι τους ήταν άνθρωποι των γραμμάτων που μετέφραζαν τα αμερικανικά τεύχη της σειράς και οι σχεδιαστές έρχονταν από διαφορετικούς χώρους της τέχνης και, εκτός λίγων, δεν είχαν σχεδιάσει ποτέ κόμικ! Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τους οικονομικούς και χρονικούς περιορισμούς και τις συνεπακόλουθες ατέλειες, κάνουν τα 91 τεύχη της σειράς «Από τη Μυθολογία και την Ιστορία της Ελλάδος» που κυκλοφόρησαν από το 1953 έως τη δεκαετία του ‘60 μία ιδιαίτερη και ιστορική ελληνική σειρά κόμικς που αξίζει προσοχής. Εδώ αποσπάσματα διαφήμισης της σειράς από την πρώτη έκδοση του Περσέας και Ανδρομέδα.

Κόμικς και Εθνικό Αφήγημα

Η ελληνική σειρά των Κλασσικών Εικονογραφημένων, προσπαθώντας να παρουσιάσει στο κοινό της εκπαιδευτικό χαρακτήρα, ακολουθούσε πιστά το εθνικό εκπαιδευτικό αφήγημα της εποχής. Στις ιστορίες των Κλασσικών παρουσιάζεται η πορεία του ελληνικού γένους ως λαμπρή και αδιάκοπη από τα ομηρικά έπη μέχρι τον 19ο αιώνα, εκτυλισσόμενη στον ευρύ ιστορικό ελληνικό χώρο που περιλαμβάνει το σημερινό ελληνικό κράτος και –με κάποια νοσταλγία- τις «αλησμόνητες πατρίδες» της Μικράς Ασίας, της Θράκης και της Κύπρου. Τα κείμενα και οι διάλογοι είναι, ανάλογα την ιστορία, φουσκωμένοι με πομπώδη και ηρωικά λόγια περί ελληνικού έθνους και ενότητας, ενώ στα σχέδια πάντα οι κλέφτες του ‘21, οι Βυζαντινοί ακρίτες και οι αρχαίοι Αθηναίοι αποδίδονταν ως ιδανικά και μυώδη παλικάρια ενάντια σε άσχημους και διεφθαρμένους Τούρκους, βαρβάρους, Άβαρους και Πέρσες. Κάπως έτσι, τα αμιγώς λογοτεχνικά αμερικανικά Κλασσικά Εικονογραφημένα εισέρχονται στη σφαίρα του έθνους-κράτους και, μέσα από την κολυμπήθρα των Ελλήνων συντελεστών, ακόμα και έργα σαν τα Ομηρικά Έπη από Κλασσικά γίνονται Εθνικά Εικονογραφημένα.

Οι Θεματικές της Σειράς

Από άποψη σεναρίου θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τα 91 τεύχη της σειράς σε 4 κατηγορίες: Αρχαία Ελλάδα (Μυθολογία, Γραμματεία Ιστορία), Βυζάντιο , Έπος του 1821 και Νεοελληνική Γραμματεία. Όπως δηλώνει και ο τίτλος της, η σειρά βασίζεται στους 3 πυλώνες του ελληνικού εθνικού αφηγήματος (Αρχαιότητα, Βυζάντιο, 1821 και νεοελληνικό κράτος) και στόχος του ήταν η μεταφορά των εθνικών μύθων και ιστοριών σε κόμικς. Η κατηγορία της Αρχαίας Ελλάδας είναι η μεγαλύτερη και η πλουσιότερη. Περιλαμβάνει αποσπάσματα της Θεογονίας του Ησιόδου (Τιτάνες και Γίγαντες), των ομηρικών επών (Αχιλλέας, Ομήρου Ιλιάς, Ομήρου Οδύσσεια), της ευρύτερης μυθολογίας (Θησέας και Μινώταυρος, Ηρακλής, Ορφέας και Ευρυδίκη), τραγωδίες και κωμωδίες (Οιδίπους επί Κολονώ, Αντιγόνη, ολόκληρη η Ορέστεια, Ο Πλούτος του Αριστοφάνη) και εξιστόρηση μαχών και αληθινών προσώπων (Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας, Η Μάχη στις Θερμοπύλες, Περικλής ο Αθηναίος, Μέγας Αλέξανδρος). Άξιο αναφοράς είναι πως τα τεύχη Ομήρου Ιλιάς και Ομήρου Οδύσσεια ήταν αμερικανικά τεύχη που μεταφέρθηκαν στα ελληνικά αυτούσια και επανασχεδιασμένα ολόιδια από τον Κώστα Γραμματόπουλο με ορισμένες μόνο ιστορικά ακριβείς αποδόσεις στο σχέδιο. Στην κατηγορία για το Βυζάντιο περιλαμβάνονται βιογραφίες βυζαντινών αυτοκρατόρων και προσωπικοτήτων (Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Κασσιανή) όσο και βυζαντινές δημώδεις παραδόσεις σε ελεύθερη απόδοση των δημιουργών ( Διγενής Ακρίτας, Βυζαντινοί Ακρίτες). Η επίσης εκτενής κατηγορία για το 1821 περιλάμβανε βιογραφίες προεπαναστατικών προσωπικοτήτων (Λάμπρος Κατσώνης, Αρματωλοί και Κλέφτες Α’ & Β’), αγωνιστών του ’21 ( Κολοκοτρώνης, Μάρκος Μπότσαρης, Παπαφλέσσας, Μπουμπουλίνα) και γεγονότα (Το Χάνι της Γραβιάς). Επίσης, σε αυτήν την κατηγορία μπορούν χοντρικά να ενταχθούν τα δύο σπάνια τεύχη «Δούκισσα της Πλακεντίας» και «Ολοκαύτωμα στο Αρκάδι», γεγονός του Κρητικού Αγώνα. Στην 4η και μικρότερη κατηγορία βρίσκονται έργα της νεοελληνικής γραμματείας από την κρητική λογοτεχνία (Ερωτόκριτος, Ερωφίλη, Η Θυσία του Αβραάμ), το δημοτικό μύθο «Το Γεφύρι της Άρτας» έως κάποια έργα λογοτεχνίας του 19ου αιώνα ( «Η Ηρωίδα της Επαναστάσεως», «Βαβυλωνία», «Λούκης Λάρας»).

Πορεία στο Εξωτερικό

Μερικά από τα ελληνικά τεύχη της σειράς των Κλασσικών Εικονογραφημένων βρήκαν το δρόμο τους για το εξωτερικό. Συγκεκριμένα τεύχη αρχαιοελληνικής θεματολογίας, όπως τα Θησέας και Μινώταυρος, Δαίδαλος και Ίκαρος, Οιδίπους Τύραννος και Μάχη στις Θερμοπύλες, μεταφράστηκαν στα αγγλικά και κυκλοφόρησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο με πιο πρόσφατη την επανέκδοσή τους το 2013.

Οι Σειρές της Ιλιάδας και της Οδύσσειας

Ως μέρος των Κλασσικών Εικονογραφημένων στην επανέκδοση της σειράς το 2003 από τις εκδόσεις Καθημερινής κυκλοφόρησαν και οι σειρές της Ιλιάδας και Οδύσσειας του Ομήρου, σε σενάριο Βασίλη Ρώτα και σχέδιο Άκη Αβαγιανού. Τα τεύχη αυτά δεν είχαν κυκλοφορήσει ποτέ παλαιότερα και εικάζεται πως, δημιουργημένα κατά την δεκαετία του '70, έμειναν στο συρτάρι και δεν εκδόθηκαν. Στα τεύχη της Ιλιάδας (Η Οργή του Αχιλλέα, Μάχες μπροστά στο Ίλιο, Ο Κατάσκοπος, Ο Πάτροκλος, Ο Έκτορας, Ο Δούρειος Ίππος) και στα τεύχη της Οδύσσειας (Ο Κύκλωπας, Η Κίρκη, Ναυσικά, Τηλέμαχος, Οι Μνηστήρες, Πηνελόπη) τα ομηρικά έπη μεταφέρονται μέσα από τους άμεσους διαλόγους του Ρώτα και την αγάπη του για την αρχαία ελληνική γραμματεία αποδοσμένα στα καρέ από το λεπτομερές και ρεαλιστικό πενάκι του Αβαγιανού (με σύγχρονη γραμματοσειρά και χρωματισμό).

Το Πρόβλημα της Ανωνυμίας

Δεν είναι λίγα τα τεύχη της σειράς στα οποία δεν αναφέρονται οι συντελεστές, κυρίως οι σχεδιαστές αλλά πολλές φορές και οι σεναριογράφοι. Αυτό οφείλεται στην κακή επαγγελματική φήμη που είχε το έντυπο και εν γένει η ενασχόληση με το λαϊκό αφήγημα και το pulp. Ακόμα, τα μικρά χρονικά περιθώρια για ολοκλήρωση των τευχών από τους εκδότες οδηγούσε πολλές φορές σε προχειρότητα των τευχών, με την οποία κανείς δημιουργός δεν ήθελε να ταυτιστεί. Δεν είναι περίεργο που οι περισσότερες "ανωνυμίες" βρίσκονται στα τεύχη της 2ης περιόδου των πρώτων εκδόσεων, όταν το έντυπο κυκλοφορούσε κάθε εβδομάδα. Ο Νίκος Νικολαϊδης αναφέρει ως σχεδιαστές, ακόμα, της σειράς τους Αλέκο Κοντόπουλο, Νίκο Νομικό και Αντώνη Θεοφιλόπουλο αλλά δεν υπάρχει ταυτοποίηση του ονόματός τους σε κάποιο τεύχος. Πλήθος, λοιπόν, δημιουργών της σειράς παραμένουν ακόμα άγνωστοι και η ταυτοποίηση πλανάται στη σφαίρα της εικασίας, στο "κοφτερό" μάτι ενός μελετητή ή λάτρη ή σε κάποια αναπάντεχη ιστορική διασταύρωση. Εδώ ορισμένες σελίδες ανώνυμων δημιουργών.

Οι Επώνυμοι Δημιουργοί: Σεναριογράφοι

Οι σεναριογράφοι της σειράς ήταν άνθρωποι των γραμμάτων, ποιητές, συγγραφείς, μεταφραστές που δούλευαν από πριν στην μετάφραση των αμερικανικών τευχών της σειράς. Ονόματα όπως ο Βασίλης Ρώτας και η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη γνωρίζονταν ήδη από την Αντίσταση κατά την Κατοχή. Στα τεύχη της σειράς, δούλεψαν όλοι τις μεταφορές των θεμάτων τους (ακόμα και τις φαινομενικά δύσκολες για το παιδικό κοινό αρχαίες τραγωδίες) σε ένα ύφος φιλικό προς τα παιδιά σε δημοτική γλώσσα και απλούς καθημερινούς διαλόγους.

Βασίλης Ρώτας

Θεατρικός συγγραφέας, φιλόλογος, ποιητής, μεταφραστής και σεναριογράφος κόμικς, ο Βασίλης Ρώτας ήταν μια μεγάλη μορφή της νεοελληνικής φιλολογίας που έτρεφε μεγάλη αγάπη προς τη λαϊκή έκφραση και την παιδαγωγική. Ήταν από τους πρώτους μεταφραστές των Κλασσικών Εικονογραφημένων που με την καθημερινό, γάργαρο λόγο του φέρνει τα ξένα κείμενα στα μέτρα των νεαρών αναγνωστών της εποχής. Αναλαμβάνει συντονιστής των ελληνικών τευχών των Κλασσικών και, με την εμπειρία του πάνω στη συγγραφή για το παιδικό θέατρο, πλάθει σενάρια για όλες τις κατηγορίες, με ιδιαίτερη αγάπη (όπως είχε αναφέρει η γυναίκα και βοηθός του στη συγγραφή Μαρούλα Ρώτα) στην αρχαία μυθολογία και ιστορία. Το όνομά του αναφέρεται ως συγγραφέα 32 τευχών της σειράς και αποτελούσε πάντα σήμα εγγύησης στα εξώφυλλα για την ποιότητα του τεύχους.

Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη

Ποιήτρια, συγγραφέας, γνωστή για την συγγραφή του Ύμνου του ΕΑΜ, ήταν ίσως η δεύτερη παραγωγικότερη σεναριογράφος της σειράς. Μαζί με τον Ρώτα από τις μεταφράσεις των αμερικανικών Κλασσικών έγραψε σενάρια για πολλά τεύχη όπως Μέγας Αλέξανδρος, Ορφέας και Ευρυδίκη Διόνυσος, Περικλής ο Αθηναίος, κ.α. με ύφος ζωντανό και καθημερινή γλώσσα. Το κόμικ της Ορφέας και Ευρυδίκη, το οποίο εικονογράφησε η Αλκμήνη Γραμματοπούλου-Νικολαϊδου είναι το πρώτο ελληνικό κόμικ φτιαγμένο αποκλειστικά από γυναίκες δημιουργούς.

Γεωργία Δεληγιάννη – Αναστασιάδη

Δημοσιογράφος, ποιήτρια και μεταφράστρια εργάστηκε στα Κλασσικά Εικονογραφημένα, έγραψε επώνυμα τα σενάρια των «Φιλήμων και Δαύκις, Δευκαλίων και Πύρρα» και «Διγενής Ακρίτας».

Θεόδωρος Συναδινός (1880-1958)

Μεγάλος θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος, στα Κλασσικά Εικονογραφημένα ήταν ο συγγραφέας της μεταφοράς του Ερωτόκριτου. Ο Ερωτόκριτος είναι η πρώτη από τις απευθείας μεταφορές λογοτεχνικού έργου της ελληνικής σειράς και έχει αρκετές περικοπές και συμπτύξεις από το πρωτότυπο έργο αλλά και αυτούσια χρήση στίχων του έργου.

Βούλα Δαμιανάκου

Η γνωστή συγγραφέας, ποιήτρια, μεταφράστρια και φίλη του Βασίλη Ρώτα από την Αντίσταση έγραψε μαζί του το σενάριο της Ιφιγένειας εν Αυλίδι.

Ελένη Παπαδάκη

Συγγραφέας με μοναδικό επώνυμο σενάριό της τον Ηρακλή σε σχέδιο Βασίλη Ζήση.

Ειρήνη Φωτεινού

Συγγραφέας με μοναδική επώνυμη συμμετοχή στη σειρά τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο που σχεδίασε ο Μποστ.

Νίκος Β.Ρούτσος

Νομικός, στιχουργός, δημοσιογράφος κι ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς του ελληνικού pulp αναγνώσματος, ο Ρούτσος αναφέρεται ως ο συγγραφέας του τέυχους Λόρδος Βύρων.

Οι Επώνυμοι Δημιουργοί: Σχεδιαστές

Η αρχική ομάδα των σχεδιαστών (Γραμματόπουλος, Μποστ, Καστανάκης, Ζήσης, Βαλασάκης) αποτελούνταν από καταξιωμένους σχεδιαστές στον χώρο της εικονογράφησης, της χαρακτικής και της σκιτσογραφίας. Τα παραπάνω ονόματα, όμως, φαίνεται να αποχώρησαν γρήγορα από τον τίτλο και τα περισσότερα τεύχη εικονογραφήθηκαν από νεαρούς φοιτητές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (Δραγώνας, Κατσουλίδης, Λιβιεράτος) με τις όποιες νεανικές ατέλειες σε ένα μέσο ολότελα καινούργιο για αυτούς. Λίγοι προσπάθησαν να μιμηθούν άμεσα τα αμερικανικά τους πρότυπα και έβαλαν στα κόμικς τους τον προσωπικό τους σχεδιαστικό χαρακτήρα, κάνοντάς τα ακόμα πιο ιδιαίτερα.

Κώστας Γραμματόπουλος

Μεγάλη και πολυσχιδής προσωπικότητα της νεοελληνικής Τέχνης. Ζωγράφος, εικονογράφος, καθηγητής και πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, πρωτοπόρος και ρηξικέλευθος χαράκτης, γνωστός και για την εικονογράφηση του Αλφαβηταρίου «Τα Καλά Παιδιά». Σχεδίασε πέντε από τα πρώτα τεύχη των Κλασσικών Εικονογραφημένων σε σενάρια του Βασίλη Ρώτα (Περσέας και Ανδρομέδα, Κολοκοτρώνης, Θησέας και Μινώταυρος και τις επανεικονογραφήσεις των Ομήρου Ιλιάς και Ομήρου Οδύσσεια ), εντάσσοντας σε αυτά το σχεδιαστικό χαρακτικό του στυλ (έντονη παρουσία μαύρου και γραμμοσκιάσεων) με αναφορές στην αρχαία ελληνική μα και στη λαϊκή τέχνη.

Βασίλης Ζήσης

Ήταν χημικός μηχανικός, ζωγράφος και συντηρητής αρχαιοτήτων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Σχεδίασε επώνυμα (άρα ταυτοποιημένα) τα τεύχη Μέγας Αλέξανδρος, Ρήγας Φεραίος και Ηρακλής. Το σχέδιό του είναι απαράμιλλα το πιο συγγενές με των αμερικανικών τευχών με εξιδανικευμένο ρεαλισμό, έντονους πειραματισμούς στην προοπτική, στο στήσιμο των καρέ και των μορφών και με αντίστοιχες αναφορές στην αρχαία ελληνική τέχνη. Εφάμιλλος, ίσως, των Αμερικανών ομότεχνών του αλλά με πολύ μικρή θητεία στη σειρά.

Μέντης Μποσταντζόγλου (1918-1995)

Γελοιογράφος, ζωγράφος, θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός και δημιουργός κόμικς με προϋπηρεσία σε άλλα λαϊκά (pulp) έντυπα, ο περίφημος Μποστ φαίνεται να εικονογράφησε (επώνυμα τουλάχιστον) μονάχα ένα τεύχος των Κλασσικών Εικονογραφημένων, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο σε σενάριο Ειρήνης Φωτεινού. Στο σχέδιό του φαίνεται η χαρακτηριστική του γραμμή και απόδοση των μορφών καθώς και τα χειρόγραφα γράμματά του. Σε μετέπειτα συνεντεύξεις του είχε αφηγηθεί την δυσκολία που αντιμετώπισε σχεδιάζοντας 48 ολόκληρες σελίδες κόμικς γεμάτες καρέ και φιγούρες!

Νίκος Καστανάκης (1883-1962)

Ο μεγαλύτερος ηλικιακά των σχεδιαστών της σειράς, γελοιογράφος , γραφίστας και με παλαιότερη σχέση με τα κόμικς (Το Περιοδικό Μας, 1939), ο Καστανάκης σχεδίασε επώνυμα 4 τεύχη (Το Χάνι της Γραβιάς, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Η Μάχη στις Θερμοπύλες, Φαέθων). Η χαρακτηριστική του γελοιογραφική, ρευστή γραμμή, το έξυπνο στήσιμο σκίτσου και (πυκνού) λόγου και τα παιχνιδιάρικα καρέ του έδειχναν άνθρωπο που αγαπούσε τόσο τα κόμικς όσο και τα σενάρια που αναλάμβανε να εικονογραφήσει. Στον Καστανάκη αποδίδονται από μερικούς μελετητές άλλα τρία τεύχη (Κανάρης ο Πυρπολητής, Καραϊσκάκης, Αθανάσιος Διάκος) διαφορετικού σχεδίου από το χαρακτηριστικό του τα οποία, λόγω έλλειψης αναφοράς του ονόματος του εικονογράφου, δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν.

Παύλος Βαλασάκης (1925)

Ζωγράφος, σκιτσογράφος και εικονογράφος, ο Βαλασάκης σχεδίασε 7 τεύχη της σειράς (Μιαούλης, Φρίξος και Έλλη, Η Μάχη του Μαραθώνος, Διγενής Ακρίτας, Πανδώρα, Η Θυσία του Αβραάμ) και πολλά ακόμα εξώφυλλα. Το σχέδιό του (αναγνωρίσιμο ακόμα και όταν δεν αναφέρεται το όνομα του εντός του τεύχους) ξεχωρίζει για την απλότητα και καθαρότητά του που παντρεύει αρμονικά την σκιτσογραφία με την παιδική εικονογράφηση και ανεβάζει ποιοτικά κάθε σενάριο που έχει σχεδιάσει. Ο Βαλασάκης, επίσης, είχε αναλάβει την εικονογράφηση των ιστοριών του Ναστρεδήν Χότζα και αρκετών ακόμα ιστοριών (Αντρέας ο Πιστός) για τα "Μικρά Κλασσικά Εικονογραφημένα", τίτλο των εκδόσεων Ατλαντίς απευθυνόμενο σε πιο μικρές ηλικίες.

Τάκης Κατσουλίδης (1933)

Διεθνούς φήμης εικαστικός και χαράκτης, ο Κατσουλίδης σχεδίασε ένα μόνο τεύχος της σειράς, την Κασσιανή, κατά τα φοιτητικά του χρόνια στην ΑΣΚΤ, όπως και άλλοι νεαροί σχεδιαστές της σειράς, με παχιές γραμμές που θυμίζουν τον Μποστ αλλά και μερικά παιχνιδίσματα στο στήσιμο των καρέ.

Αλκμήνη Γραμματόπουλου-Νικολαΐδου (1933)

Εικαστικός και σκηνογράφος, σχεδιάστρια ενός μόνο τεύχους, το Ορφέας και Ευρυδίκη. Το συγκεκριμένο τεύχος σε σενάριο Μαυροειδή-Παπαδάκη αποτελεί το πρώτο κόμικ από Ελληνίδες δημιουργούς. Το σχέδιό της θυμίζει του συζύγου και δασκάλου της, Κώστα Γραμματόπουλου, αλλά είναι λιγότερο αυστηρό και δωρικό, με στοιχεία αρχαίας ελληνικής τέχνης που αποπνέει μία ατμόσφαιρα μυθική και ονειρική.

Γιάννης Δραγώνας (1934)

Εικαστικός, ζωγράφος και σκηνογράφος, ο Δραγώνας φαίνεται να ξεκίνησε την ενασχόλησή του με τα Κλασσικά ως φοιτητής στην ΑΣΚΤ και εικονογράφησε ίσως τα περισσότερα τεύχη της σειράς από κάθε άλλο σχεδιαστή (Διογένης ο Κυνικός, Ο Ποσειδώνας, Περικλής ο Αθηναίος, Αλκιβιάδης, κ.α. ). Σχεδίασε κυρίως σενάρια του Βασίλη Ρώτα και της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη και όλα αναφορικά με την αρχαία Ελλάδα. Το σχέδιό του χαρακτηρίζεται από μετωπικότητα, απλότητα και δυσκαμψία των μορφών, στοιχεία αρχαιοελληνικής τέχνης (ειδικά στην απόδοση των προσώπων) και χαρακτικής (δυνατές γραμμοσκιάσεις).

Γεράσιμος Λιβιεράτος (1934 – 2020)

Εικαστικός από την Κεφαλονιά, πιθανόν ήταν κι εκείνος φοιτητής στην ΑΣΚΤ κατά την σχεδίαση του μοναδικού τεύχους στο οποίο αναφέρεται επώνυμα ως "εικονογράφος", Ο Ανδροκλής και το Λιοντάρι. Το σχέδιό του διαθέτει πολλές γραμμοσκιάσεις, προσπάθεια απόδοσης των μορφών των αμερικανικών τευχών και πειραματισμούς στο στήσιμο των καρέ στη σελίδα.

Γεώργιος Βακαλόπουλος (1902-1991)

Ο Βακαλό, ο σπουδαίος εικαστικός, δάσκαλος και ιδρυτής της Σχολής Βακαλό, ενώ αναφέρεται συχνά σε διάφορα άρθρα ως ένας από τους σχεδιαστές της σειράς δεν υπάρχει καμία αναφορά του ονόματός του ως σχεδιαστή τεύχους. Ο Βακαλό είχε σχεδιάσει αρκετά εξώφυλλα για τα Κλασσικά Εικονογραφημένα αν και δεν είναι γνωστό ποια ήταν δικά του. Στις εικόνες, εξώφυλλα που εικάζονται ως δικά του.

Νίτσα Θεολόγου – Σαβράμη (1925-2008)

Εικαστικός και ζωγράφος με εκθεσιακή πορεία κατά τη δεκαετία του '50. Σε αυτήν αποδίδεται επώνυμα μόνο το σχέδιο του Ερωτόκριτου σε σενάριο Θεοδώρου Συναδινού, σχέδιο που φέρει επιρροές από τα αμερικανικά τεύχη των Κλασσικών.

Γιάννα Ταχιάτη

Το μοναδικό της επώνυμο τεύχος είναι το Οιδίπους Τύραννος σε σενάριο Βασίλη Ρώτα.

Αποτίμηση

Η έκδοση της σειράς «Από την Μυθολογία και την Ιστορία της Ελλάδος» ήταν ένα τολμηρό εκδοτικό εγχείρημα που στέφθηκε με επιτυχία. Οι πολλαπλές της επανεκδόσεις, μαζί με τα αμερικανικά Κλασσικά Εικονογραφημένα, δεκαετίες μετά την αρχική της έκδοση φανερώνουν το πόσο βαθιά θεμελιωμένα είναι αυτά τα κόμικς στις συνειδήσεις των αναγνωστών. Το γεγονός, επίσης, πως τα πορτραίτα των αγωνιστών του ’21 από τα εξώφυλλα των τευχών κοσμούν ακόμα τις σχολικές αίθουσες, φανερώνουν την επιτυχία της σειράς ως προς τον «φιλικό προς την εθνική εκπαίδευση» χαρακτήρα της. Τώρα, 70 χρόνια μετά, με την εξέλιξη των κόμικς ως ποικιλόμορφου αφηγηματικού Μέσου τόσο στο εξωτερικό όσο και στη χώρα μας μπορούμε να αντιληφθούμε τις ατέλειες και τις αφηγηματικές και σχεδιαστικές αδυναμίες της σειράς- για τα σημερινά δεδομένα. Πολλά τεύχη γεμάτα «φλύαρα» διδακτικού χαρακτήρα συννεφάκια και βεβιασμένα σκίτσα από άπειρους σχεδιαστές με χαμηλή πληρωμή και στενά χρονικά περιθώρια. Πολλά άλλα τεύχη, όμως, ακόμα μπορούν να μας εντυπωσιάσουν με τα θέματα που αναλαμβάνουν να μεταφέρουν ή με τις σχεδιαστικές τους επιδείξεις ικανότητας. Μια σειρά που γαλούχησε γενιές και δημιουργούς, τα ελληνικά Κλασσικά Εικονογραφημένα, όπως κι αν τα δούμε, αποτελούν σημαντικούς «παππούδες» της ελληνικής 9ης Τέχνης.